Een solar cooker, in het Nederlands ook wel zonne-oven genoemd, is een zonnecollector die zonlicht omzet in warmte. Deze warmte wordt door dankzij de constructie van de cooker direct gebruikt om voedsel te bereiden. Omdat ze goedkoop te maken zijn, geen brandstof of stroom nodig hebben en verder dus ook niets kosten, wordt de solar cooker vooral ingezet in derdewereldlanden om ontbossing en ziekte tegen te gaan. Ze worden ook gebruikt op bijvoorbeeld campings, vanwege het geringe brandgevaar. Ook in Nederland kan een dergelijke oven in de zomermaanden prima worden gebruikt, getuige de resultaten van de Solar Cooker Werkgroep (zie hun site voor onder meer bouwplannen). Er bestaan verschillende types, namelijk de de solar box cooker, de paneelcooker, de parabolische cooker en de hybride cooker. We zullen ze hier één voor één bespreken.
Solar box cooker
De solar box cooker is zoals de naam al zegt een doosvormige huls waarin gekookt kan worden. Een box cooker kan al gemaakt worden van eenvoudige materialen; het lichaam bestaat uit een in aluminiumfolie gewikkelde metalen binnenbak, een houten buitenkist en daartussen isolatiemateriaal. De deksel bestaat verder uit een glasplaat (twee voor betere isolatie) en een triplexplaat met aluminiumfolie. De triplexplaat wordt overeind gezet onder een dusdanige hoek, dat er zoveel mogelijk zonlicht de bak in gekaatst wordt. Het isolatiemateriaal moet wel temperaturen van 150°C kunnen weerstaan zonder te smelten of te ontgassen.
Solar box cookers halen meestal een temperatuur van maximaal rond de 150°C. Dit is voldoende om het meeste voedsel gaar te krijgen. Vooral voeding met een hoog vochtgehalte kan op deze temperaturen prima bereid worden, omdat het toch niet veel warmer kan worden dan 100°C. Belangrijk om te onthouden is dat de kooktijd wel langer kan zijn; reken op enkele uren. Juist vanwege de beperkte temperatuur is het trouwens heel goed mogelijk het voedsel de gehele dag in de cooker te laten zonder dat het verbrandt.
Paneelcooker (cookit)
De paneelcooker is een goedkope zonne-oven die gebruik maakt van diverse losstaande reflectoren. Deze reflectoren concentreren het zonlicht op een centraal opgestelde donkere kookpot, die hierdoor warm wordt. Om warmteverlies tegen te gaan, wordt deze pot vaak in een transparante plastic zak geplaatst. De grootste voordelen van deze vorm van solar cooking zijn de eenvoud waarmee het geheel gemaakt kan worden en de geringe kosten die hiermee gepaard gaan. Nadeel is wel het gebrek aan isolatie, waardoor de kooktijd toeneemt. De bekendste paneelcooker is de zogenaamde CookIt, een commercieel verkrijgbare variant die vanwege zijn eenvoud bijvoorbeeld terug te vinden is in vluchtelingenkampen. Onderstaande video betreft een vluchtelingenkamp in Darfur; een arm gebied waar de zon gelukkig volop schijnt. Te zien is hoe men onder andere rijst en thee maakt, met alleen de zon als energiebron.
Parabolische cooker
Een parabolische cooker bestaat uit een reflector die al het zonlicht in één brandpunt samenbrengt. In dit brandpunt wordt een zwarte ketel geplaatst die door de sterk concentrerende werking snel warm wordt. Een parabolische cooker is bijzonder krachtig en werkt minstens even goed als een conventionele oven. De nadelen zijn de complexiteit van het ontwerp (een goede parabolische reflector maken is niet makkelijk) en daaruit voortvloeiend de prijs. Daarnaast moet de schotel regelmatig gedraaid worden om goed in de zon te blijven; zodra het bewolkt wordt werkt de schotel niet meer. De voordelen zijn zoals eerder genoemd de snelheid waarmee het voedsel warm wordt en de hoge temperaturen die bereikt kunnen worden. Onderstaand ei werd in minder dan 3 minuten gebakken!
Hybride cooker
De hybride cooker is, zoals de naam al zegt, een zonne-oven die in geval van wegvallende zon ook op een conventionele brandstof kan werken. Dit is handig als het weer snel omslaat of indien de zon al onder is. Ze zijn echter relatief duur en daarom met name in derdewereldlanden minder populair. Een hybride cooker maakt meestal gebruik van een parabolische reflector, die zich in een driepoot onder het grill-oppervlak bevindt. Deze reflector kan eenvoudig vervangen worden voor een conventionele brandstof (hout, kolen) of een elektrisch element.
